COVID-19 PFizer Vaccine – FAQ’s

FAQs for Pacific communities –

Vairakau akamatutu I te tūranga pāruru natura o te kopapa

Turanga Paruru natura o te kopapa

E au maki kino ke atu ainei rai tetai e vai nei i Aotearoa nei?

Ae. Ko tetai o teia au maki ka rauka ua I te pāruru, me kore ra ka rauka ua I te akamama mai I tona kino na roto I te akaora’anga I te tūranga pāruru natura o te kopapa. E meitaki atu teia tu paruru, me tae te tuatau e to ia ei koe e te maki, kua papa e ka rauka I te kopapa I te tamaki atu I te reira.

Eaa te puapinga o teia paruru?

Me patia ia koe, ka vai ua rai teia paruru no teia maki ki runga ia koe.  Penei e no tetai au tumu takake, kare tetai au tangata e meitaki kia patia’ia ki teia patia. Me patia e me paruru’ia te nguture tangata o te reira tangata ki teia vairakau, ka riro te reira turanga ei punanga paruru no teia tangata.

E akapenei ana te angaanga a teia tu patia I te paruru’anga I te kopu tangata e te iti tangata.

E akapeea ana teia vairakau me angaanga?

 Ka rauka I teia vairakau I te akaaraara me kore ra akaora mai I te au mero paruru natura o te kopapa, kia kite te reira I te tu o teia maki ou, tei kore te kopapa I kite ake. Kua kitena ia oki te tu o teia maki COVID-19, I rauka ei I te au tangata kite pakari I te anga atu I te vairakau no te akaara atu I te mero paruru tau. Me ara oki teia tu mero paruru, ka vai ua rai te reira e, me to mai te Covid ki runga I te kopapa, kua papa te kopapa no te tamate atu I te reira. Ko te apinga tumatetenga, me poitirere te kopapa e kare te mero paruru tau I papa, ko te taime teia e tupu ana te tumatetenga no te au tangata kare e meitaki ana te turanga paruru o te kopapa, me kore ra kua paruparu te kopapa. I tetai taime me te matutu ra te kopapa, ka roa rai te apaianga I te maki e I tetai taime ka maiti mai te au mero paruru natura no te reira maki. Ko te aronga ra kare e meitaki ana te kopapa, e e maki tinamou to ratou, I te maataanga o te taime ka tupu te tumatetenga.  

Eaa te tuatau tau no patia ia koe ki teia patia paruru?

 I teia tuatau, e akapapa’anga tetai e aru ia nei no te patia’anga. Me ka tika aru atu I te reira. Me tae toou tuatau, auraka e taroaroa no te mea e tutpu ana te tumatetenga me taroaroa te vairakau.

 Uiui atu ki toou Taote, Neti, Ta’unga Vairakau (Pharmacist) me kore ra tetai ua atu tangata I roto I te Tu’anga Rapakau Maki e eaa te tuatau tei akanoo’ia no toou patia. I koe ra e tiaki nei I teia au tuatau, aru ua rai I te au ravenga paruru tei matau’ia.

Ka akapeea te rave’anga I teia patia’anga?

 E patia ia ana teia ki runga I te rima me kore ra ki runga I te vaevae.

I teia tuatau kua akamata te patia’anga I Aotearoa nei ma te TUTAKIKORE.

Kua akamata I te Varaire I te ra 19 o Peperuare te patia’anga I te aronga na ratou e rave atu I te patianga. I te Maanakai ra 20 o Peperuare, kua akamata atu te patia I te au tangata angaanga I runga I te ngai akatoanga pairere, te au ngai akatakake’anga e pera te au tangata e raverave nei I te maki, mei te au Taote e te au Neti e te aroonga e atui’anga to ta ratou au angaanga ki runga I te aronga tei tei tu ia e teia maki. Me oti mai teia au tangata, kua teke atu te patia’anga ki runga I to ratou au ngutuare tangata.

 
Aravaei atu I toou Taote me kore ra Neti, me ka inangaro koe I te kite e, aea e tae mai ei toou taime no te patia.

Eaa te akapapu’anga e, e vairakau meitaki teia?

 I te mea oki e aka maki teia kare I kitena ia ana I mua ana, kua rave te au tangata kite pakari I ta ratou kimikimianga e te akarakara’anga matatio ki roto I te au ravenga no te akaaraara atu I te au mero paruru natura o te kopapa. Kare oki e, e tai ua vairakau I rauka mai no teia, mari ra te vai atura tetai au vairakau ke atu. Rauka atura I te Kavamani I te paunu meitaki e, ko teiea te vairakau meitaki no tona iti tangata.

Ara atu I te 40,000 tangata tei patia ia atu ki teia vairakau e kua rauka te turanga paruru meitaki.

I te mea oki e, e aka maki teia, kare te kimikimi’anga I tetai vairakau paruru I roa ana, mei te kimikimianga I tetai au vairakau ke atu I teia au tuatau I topa.

Ka meitaki ai nei teia no te iti tangata Patipika?

 Kare e apinga I kitena ia mai ake e ka tuke te angaanga a teia vairaka ki runga I te au tu iti tangata o teia nei ao, mari ra aiteite ua. I te tuatau ra e rave ia nei te patia’anga o teia vairakau, te koi ia nei rai te akapapa’anga o te tangata, penei e ka kitena ia mai tetai turanga tuke I te kauraro’anga a te kopapa ki teia vairakau ki tetai au turanga, mei te tu o te iti tangata tuketuke. Ka rave rai te tuanga o te Marae ora o Aotearoa nei I tana kimikimi ki roto I teia. Ko te apinga puapinga ra I teia nei koia kia paruru’ia te iti tangata.

Ka Paruru ai nei te Vairakau I te toto’a’anga o te Covid-19 I roto I te iti tangata?

 Kua papu ia matou e ka paruru teia vairakau I te au tangata teia patia’ia, inara kare I papu e me paruru te reira I te tangata tei patia ia no te totoa’anga I te reira.

No teia turanga oki, te akamaroiroi nei matou e kia ariki te iti tangata katoatoa e kia patia ia ratou. Naau ra te iki’anga.

Ka Paruru ai nei teia Vairakau I te au tangata I roto I toku ngutuare?

 Mei teia akakite’ia I runga nei, ka paruru teia vairakaua I te tangata tei patia’ia, kare ra I papu e me ka paruru te reira iaia no te toto’a’anga I te maki. No reira e mea puapinga e, me ka tau koe kia patia’ia, aere atu kia patia’ia koe.

Akapeea me maki’ia au no teia Patia?

 I mua ake ka patia ia atu ei koe, ka akamaramarama atu te pupu patia I te apinga tei matau’ia e tupu ana I muri ake I te patia’anga. Ka anoano’ia koe kia noo maria atu koe, mei tetai 20 meneti I muri ake I toou patia I mua ake koe ka akaruke atu ei I te reira ngai.

Me e ua ake e kite koe I tetai turanga ke atu I runga I toou kopapa I muri ake, ringi atu I toou Taote.

Ka tano rai I te patia kapiti atu I te patia paruru no te Covid e te patia o te MMR?

 Me patia ia ana koe ki tetai o teia nga patia, ka tiaki roa koe e 4 epetoma I mua koe ka patia atu ei I tetai mai. Ka anoano’ia teia tuatau I rotopu kia kore tetai vairakau e tamanamanata atu I te angaanga a tetai.

Eaa te tuke I rotopu I te Vairakau Paruru o te Covid e to te MMR?

 E tuketuke te au mero paruru natura no te au maki tuketuke, no reira I anoano ia ei tetai vairakau ou no te Covid.

Ko te vairakau paruru MMR (misara, mumps), tei roto I reira tetai manumanu unga e akatupu ana I te maki. Kua tamanamanata’ia te turanga o te reira manumanu unga no reira kare e rauka I te takino atu ki te kopapa o te tangata. Ka riro ra oki teia manumanu I roto I te kopapa ei akaara atu I te turanga paruru natura o te kopapa  no teia manumanu unga ua ma te aka’uanga atu I teia paruru. Me tae I reira te taime e to ei te au maki MMR ki runga I te kopapa, kua maata te paruru.

Ko te vairakau paruru o te Covid, ka na reira rai me angaanga, inara, kare ko te manumanu o te Covid to roto I te vairakau mari ra, e apinga ke rai. Ka rauka ra I te reira I te akaara atu I te mero paruru natura o te kopapa no te Covid.

Tetai ua atu uianga taau ka inangaro I te ui?

Ui au ki toou Taote, me kore ra ringi atu I te:

Healthline on 0800 358 5453

Kupu roro uira a te Prepare Pacific www.preparepacific.nz